Bir Avrupa ülkesinin geniş otobanında aracımla seyir halindeydim. Baktım ki otomobiller yavaşlıyor ve yolun iki yanına diziliyorlar, orta şerit boş kalıyor. Ne olduğunu anlamadım ama ben de çoğunluğa uydum. Beklemeye başladım. Yolun ortası bomboş ama hiç kimse oraya direksiyon kırmıyor, herkes kuyrukta bekliyordu. Biraz sonra öğrendik ki ileride bir kaza olmuş ve yol tıkanmıştı. Böyle durumlarda bu ülkede sürücüler fermuar ilkesini uygular ve iki yana çekilerek yolu polisler, ambulanslar ve çekiciler geçsin diye boş bırakırmış. Gerçekten de biraz sonra o bomboş yoldan polis arabaları ve ambulanslar, önlerinde herhangi bir engel olmadığı için süratle geçip gitti. Çok geçmeden yol açıldı, bütün araçlar hareket ederek gideceği yere vaktinde ulaştı.

            Anlattığım bu hikâye bir toplu zekâ örneğidir. Bu otoyoldaki sürücüler toplu zekâya sahip oldukları için sorun daha çabuk çözüldü ve daha çabuk hareket ettiler. Oysa hepsi tek tek kurnazlık etmeye çalışıp orta şeridi kullansaydı, otobanın tıkanıklığı saatlerce sürerdi ve hepsi zarar görürdü.

 
            Bu örnekten de anlaşılacağı üzere kurnazlık eden bireylerin oluşturduğu bir toplum koordine hareket edemez. Çünkü kurnazlık, toplu çıkara, toplu zekâya aykırıdır. Bireylerin, dönen toplum çarkları içinde birer dişli olmayı kabul etmeleri gerekir. Zekâ bunu gerektirir ve çarklar ancak böyle işler.

            Başka bir örnek verecek olursak: Gittiğiniz bir düğün salonunda yangın çıktığını düşünün. Salon görevlileri herkesi uyarıyor ve paniğe kapılmadan ilk masadan başlamak suretiyle salonun boşaltılacağını duyuruyorlar. Bu çağrıya uyan herkesin kurtulması söz konusuyken, misafirler bir an önce kendi canlarını kurtarmak için kapıya yığılıyor ve büyük bir karmaşa meydana geliyor. Bu karmaşa sonucunda üç beş kişi dışında yanan binadan kurtulan olmuyor!

             Organize toplumlarla, geri kalmış toplumların temel farkı buradadır. Geri kalmış toplumlar kurnaz, bencil bireylere, ileri toplumlar ise kurnazlığı aklına getirmeyen ve kurallara uyan yurttaşlara sahiptir. Unutmayın ki her zaman sizden daha kurnaz ve bencil birileri çıkacaktır. Kurnazlık ve bencillik meziyet değil, bulunduğun toplumda huzur ve düzeni bozma, anarşiyi arttırma ve afeti tetikleme eylemidir.

Afetsiz günler dileğiyle…

*

HÜSEYİN KANZA